ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
ΠΡΟΕΔΡΟΣ
ΕΙΣΗΓΗΣΗ
Αθήνα, 27.09.2022
Θέμα: Συνολική πρόταση για την αμοιβή και το καθεστώς των Ασκούμενων Δικηγόρων σε συνδυασμό με τις αμοιβές και το καθεστώς των Εμμίσθων και των «Συνεργατών» Δικηγόρων.
Α. Η φύση της Άσκησης
Ο θεσμός της άσκησης προσιδιάζει καταρχήν σε σχέση μαθητείας, καθώς νομοθετικός σκοπός της είναι η παροχή εκπαίδευσης στον Ασκούμενο Δικηγόρο για την απόκτηση της δικηγορικής άδειας και τη συνακόλουθη ευδόκιμη άσκηση του δικηγορικού λειτουργήματος, πλην όμως στην πράξη προέχον στοιχείο είναι η παροχή υπηρεσιών προς το Δικηγόρο και όχι η μετάδοση γνώσεων από αυτόν, ακριβώς όπως στη σχέση εξαρτημένης εργασίας μαθητευόμενου, κατ’ αναλογία προς τα ισχύοντα στο εργατικό δίκαιο[1]. Για το λόγο αυτό, η άσκηση πρέπει να νοηθεί ως ιδιότυπη (sui generis) σχέση μαθητείας.
[1] Για τη διάκριση σχέσης μαθητείας και σχέσης εξαρτημένης εργασίας μαθητευόμενου, βλ. σχετ. ΑΠ 514/2020.
Β. Το ισχύον καθεστώς του Ασκούμενου Δικηγόρου
Υπό το ισχύον καθεστώς (άρθρο 11 του Κώδικα Δικηγόρων), ο Ασκούμενος Δικηγόρος: α) πρέπει να πληροί όλες τις προϋποθέσεις της δικηγορικής ιδιότητας, β) υπάγεται στα κωλύματα και τα ασυμβίβαστα του Δικηγόρου, γ) υπάγεται στο πειθαρχικό δίκαιο του Δικηγόρου και στη δικαιοδοσία των Πειθαρχικών Συμβουλίων.
Αντιθέτως, μολονότι ο Ασκούμενος Δικηγόρος παρέχει νομικές υπηρεσίες υπό συνθήκες απασχόλησης που προσιδιάζουν στο καθεστώς του Εμμίσθου Δικηγόρου (άρθρα 44 και 46 του Κώδικα Δικηγόρων, για τον Ασκούμενο Δικηγόρο δεν προβλέπεται: α) δικαίωμα αμοιβής, β) χορήγηση ετήσιας άδειας και επιδόματος αδείας, γ) χορήγηση άδειας μετ’ αποδοχών λόγω ασθενείας, δ) αναρρωτικής άδειας, ε) προστασία της κύησης και της λοχείας.
Γενικά, στο πλαίσιο της άσκησης δεν κατοχυρώνονται συγκεκριμένα δικαιώματα για τον Ασκούμενο Δικηγόρο, πλην των γενικών προβλέψεων του «Κεφαλαίου Η’ – Σχέσεις Δικηγόρου – Ασκούμενου» του Κώδικα Δεοντολογίας Δικηγορικού Λειτουργήματος, όπως ιδίως η περίπτωση ζ’ που ορίζει ότι: «Ο Δικηγόρος που δέχεται Ασκούμενο στο Γραφείο του έχει υποχρέωση να τον απασχολεί σε δικηγορικά καθήκοντα και όχι σε υπηρεσίες άσχετες με τη δικηγορία», αλλά και αυτό στην πράξη συχνά αγνοείται.
Γ. Η προϊστορία της κατοχύρωσης αμοιβής για τον Ασκούμενο Δικηγόρο
Ήδη, με την από 4/7/2006 απόφαση του ΔΣ του ΔΣΑ, προβλέφθηκε ότι: «Για τους ασκούμενους δικηγόρους που εργάζονται σε δικηγορικά γραφεία, το ποσό αμοιβής δεν μπορεί να είναι κατώτερο των 600 ευρώ». Η απόφαση αυτή δεν εφαρμόζεται στην πράξη διότι ο μέσος Ασκούμενος Δικηγόρος, γνωρίζοντας ότι μετά δεν θα μπορεί να γίνει δεκτός για άσκηση σε κανένα δικηγορικό γραφείο, φοβάται να υποβάλει έγγραφη αναφορά-καταγγελία προκειμένου να ασκηθεί ο σχετικός πειθαρχικός έλεγχος.
Ακολούθως, με το Άρθρο Πρώτο, Παράγραφος ΙΓ, Υποπαράγραφος 1, στοιχ. 8β΄ του «μνημονιακού» Ν. 4093/2012 – Έγκριση Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2013-2016 (Α’ 222/12-11/2012), αντικαταστάθηκε το άρθρο 92Α παρ. 1 του παλαιού Κώδικα Δικηγόρων (ΝΔ 3026/1954, Α’ 235), ως εξής: «O δικηγόρος για τις παρεχόμενες με έμμισθη εντολή υπηρεσίες του αμείβεται με πάγια μηνιαία αμοιβή που καθορίζεται με ελεύθερη συμφωνία με τον εντολέα του. Η αμοιβή των ασκούμενων δικηγόρων δεν μπορεί να είναι κατώτερη του εκάστοτε ισχύοντος κατώτατου νόμιμου μισθού υπαλλήλου του ιδιωτικού τομέα.»
Δηλαδή, με απλά λόγια: α) κατοχυρώθηκε νομοθετικά ελάχιστη αμοιβή για τους Ασκούμενους Δικηγόρους (στην πράξη αντιστοιχούσε σε περίπου 600 ευρώ), ενώ συγχρόνως β) καταργήθηκε η ελάχιστη αμοιβή για τους Εμμίσθους Δικηγόρους του Ιδιωτικού Τομέα, γ) δεν λήφθηκε καμία μέριμνα για νομοθετική συμμόρφωση με την υπ’ αρ. 126/2010 απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών, που είχε κρίνει ότι η παροχή υπηρεσιών από δικηγόρο στο δικηγορικό γραφείο άλλου δικηγόρου συνιστά έμμισθη εντολή με πάγια αντιμισθία.
Κατ’ αποτέλεσμα, τους μήνες που ακολούθησαν δημιουργήθηκε τεράστιο πρόβλημα καθώς οι Ασκούμενοι Δικηγόροι συχνά αδυνατούσαν να πραγματοποιήσουν την άσκησή τους, καθώς πολλά δικηγορικά γραφεία προτιμούσαν να συνεργάζονται απευθείας με Δικηγόρο, ο οποίος με τα ίδια, λίγα περισσότερα χρήματα ή, σε ορισμένες περιπτώσεις, ακόμα και με λιγότερα χρήματα (!), μπορούσε να παρέχει πλήρεις νομικές υπηρεσίες.
Ακολούθως, υπό την πίεση ιδίως Δικηγορικών Συλλόγων της επαρχίας, όπου επί δεκαετίες η άσκηση γινόταν ενίοτε ακόμα και χωρίς καθόλου αμοιβή, με τη θέση σε ισχύ του νέου Κώδικα Δικηγόρων (Α’ 208/27-9-2013) το ολιγόμηνο και πρακτικά ανεφάρμοστο δικαίωμα αμοιβής των Ασκούμενων Δικηγόρων καταργήθηκε.
Δ. Μόνη λύση η συνολική νομοθετική ρύθμιση των αμοιβών και του καθεστώτος απασχόλησης των Ασκούμενων Δικηγόρων, των Εμμίσθων Δικηγόρων και των «Συνεργατών Δικηγόρων»
Ενόψει των όσων εκτέθηκαν, προκύπτει ότι δεν αρκεί η τυπική νομοθετική κατοχύρωση της ελάχιστης αμοιβής και του καθεστώτος απασχόλησης για τους Ασκούμενους Δικηγόρους, αλλά προκειμένου αυτή να εφαρμοστεί στην πράξη, πρέπει να τεθεί σε συνδυασμό με την κατοχύρωση των αντίστοιχων δικαιωμάτων για: α) τους Εμμίσθους Δικηγόρους του Ιδιωτικού Τομέα και β) τους «Συνεργάτες» Δικηγόρους σε δικηγορικά γραφεία άλλων δικηγόρων / δικηγορικών εταιρειών.
Επιπλέον, προκειμένου να αποφευχθεί τυχόν καταστρατήγηση στην πράξη μιας τυχόν νομοθετικής κατοχύρωση των κατά τα ανωτέρω, ελαχίστων αμοιβών, αυτή πρέπει να τεθεί σε συνδυασμό με το συνολικό καθεστώς απασχόλησης και ιδίως με τη μη υπέρβαση ενός ανώτατου ωραρίου, διαμορφούμενου όχι στο πλαίσιο του μη εφαρμοζόμενου στις σχέσεις μεταξύ δικηγόρων εργατικού δικαίου, αλλά υπό όρους που προσιδιάζει στη λειτουργία των δικηγορικών γραφείων και γενικά στο δικηγορικό λειτούργημα.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
ΕΙΣΗΓΟΥΜΑΣΤΕ
1) Να προστεθεί νέο άρθρο 13Α στον Κώδικα Δικηγόρων με τίτλο: «Σύμβαση Ασκούμενου Δικηγόρου», με το οποίο θα κατοχυρώνονται για τον Ασκούμενο Δικηγόρο τα εξής:
α) Η αναγνώριση της άσκησης ως «ιδιότυπης σχέσης μαθητείας».
β) Η υπογραφή σύμβασης ανάμεσα στο Δικηγόρο και τον Ασκούμενο Δικηγόρο, με την οποία θα καθορίζονται ιδίως η αμοιβή και το ωράριο του Ασκούμενου Δικηγόρου, με κατώτατο όριο την καταβολή 600 ευρώ, σε μηνιαία βάση, για απασχόληση έως 40 ωρών εβδομαδιαίως.
γ) Καταβολή της αμοιβής του Ασκούμενου Δικηγόρου αποκλειστικά μέσω τραπεζικού λογαριασμού, χωρίς φορολογικό παραστατικό και χωρίς παρακράτηση φόρου από το Δικηγόρο ενώπιον του οποίου ασκείται, φορολογικά εξομοιούμενος με τους μισθωτούς.
δ) Καταβολή των υποχρεωτικών ασφαλιστικών εισφορών του Ασκούμενου Δικηγόρου από το Δικηγόρο ενώπιον του οποίου ασκείται.
ε) Δικαίωμα ετήσιας άδειας και επιδόματος αδείας καθώς και αδείας μετ’ αποδοχών λόγω ασθενείας, αναρρωτικής άδειας και προστασία της κύησης και της λοχείας, κατ’ αναλογία προς τα ισχύοντα για τους Εμμίσθους Δικηγόρους,
στ) Δυνατότητα λύσης της σύμβασης οποτεδήποτε με οικειοθελή αποχώρηση από τον Ασκούμενο Δικηγόρο, από το Δικηγόρο μόνο για σπουδαίο λόγο, με έγγραφη καταγγελία και με καταβολή αποζημίωσης ίσης με την αμοιβή δύο μηνών. Κάθε μονομερής βλαπτική μεταβολή των όρων της σύμβασης, και ιδίως η απασχόληση του Ασκούμενου Δικηγόρου σε εργασίες άσχετες με τη δικηγορία, η παρότρυνση να δράσει αντίθετα με την καλή πίστη, τον ισχύοντα Κώδικα Δεοντολογίας ή τη συνείδησή του, θεωρείται ως καταγγελία της έμμισθης εντολής.
ζ) Μη εγγραφή του Ασκούμενου Δικηγόρου στο ΠΣ Εργάνη.
2) Να επανακατοχυρωθούν οι ελάχιστες αμοιβές των Εμμίσθων Δικηγόρων στον Ιδιωτικό Τομέα με κατώτατο όριο, σε μηνιαία βάση, για απασχόληση έως 40 ωρών εβδομαδιαίως: α) 1.100 ευρώ (+ΦΠΑ) για τους Δικηγόρους παρά Πρωτοδίκαις, β) 1.300 ευρώ (+ΦΠΑ) για τους Δικηγόρους παρ’ Εφέταις, γ) 1.500 ευρώ (+ΦΠΑ) για τους Δικηγόρους παρ’ Αρείω Πάγω.
3) Να κατοχυρωθεί ρητά στον Κώδικα Δικηγόρων ότι η παροχή υπηρεσιών από δικηγόρο στο δικηγορικό γραφείο άλλου δικηγόρου / δικηγορικής εταιρείας συνιστά έμμισθη εντολή με πάγια αντιμισθία.
4) Να προβλεφθεί ότι οι ελάχιστες αμοιβές των Ασκούμενων Δικηγόρων, των Εμμίσθων Δικηγόρων και των «Συνεργατών» Δικηγόρων μπορούν να αναπροσαρμόζονται προς τα πάνω με ΚΥΑ των Υπουργών Δικαιοσύνης και Οικονομικών.
Ο ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΤΟΥ ΤΟΜΕΑ ΝΕΩΝ & ΑΣΚΟΥΜΕΝΩΝ ΔΙΚΗΓΟΡΩΝ
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΔΗΜΑΡΧΟΣ
Ο ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΤΟΥ ΤΟΜΕΑ ΕΠΟΠΤΕΙΑΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΤΩΝ ΣΥΝΕΡΓΑΤΩΝ ΔΙΚΗΓΟΡΩΝ, ΙΣΗΣ ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΗΣ – ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗΣ ΤΩΝ ΔΙΑΚΡΙΣΕΩΝ
ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΜΑΓΚΙΝΑΣ
Η ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΤΟΥ ΤΟΜΕΑ ΕΜΜΙΣΘΩΝ ΔΙΚΗΓΟΡΩΝ
ΑΝΔΡΙΑΝΗ (ΑΡΙΑΝΝΑ) ΚΟΝΤΟΔΗΜΑ-ΡΑΥΤΟΓΙΑΝΝΗ
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΜΑΝΤΖΟΥΤΣΟΣ