Ναταλία Λιαροπούλου, Κανόνες προφορικής διαδικασίας ενώπιον του ΔΕΕ

Το παρόν άρθρο παρουσιάζει τα βασικά στοιχεία της προφορικής διαδικασίας ενώπιον του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης με χρήσιμες συμβουλές για μια αποτελεσματική παράσταση Συνηγόρου ενώπιόν του.

Αυτές οι γνώσεις είναι χρήσιμες όχι μόνο για Νομικούς, αλλά επιπλέον επωφελείς για όσους εργάζονται σε ένα πολυεθνικό περιβάλλον, αλλά και για εκείνους που θέλουν να πείσουν ένα πολυεθνικό κοινό.

Η βασική ιδέα αυτού του άρθρου δημιουργήθηκε στη Γερμανία τον Σεπτέμβριο του 2020, όταν εκπροσώπησα ως Δικηγόρος τον Δικηγορικό Σύλλογο Αθηνών στην Τριρ της Γερμανίας, στην Εκπαίδευση Δικηγόρων Ευρωπαϊκών Δικηγορικών Συλλόγων από την Ακαδημία Ευρωπαϊκού Δικαίου. Το θέμα του σεμιναρίου αυτού αναφερόταν στις διαδικασίες ενώπιον του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η οικονομική στήριξη από το πρόγραμμα για τη Δικαιοσύνης 2014-2020 της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήταν ο λόγος για τον οποίο η Ακαδημία Ευρωπαϊκού Δικαίου ζήτησε για την εκπαίδευση την οποία παρείχε, ως αντιπαροχή από τους εκπαιδευόμενους την διάδοση των γνώσεων που λάβαμε. Εφόσον ετέθη αυτή η προϋπόθεση συμμετοχής στο πρόγραμμα, με δύο τρόπους διέδωσα την γνώση που έλαβα:

  • 1. Έδωσα μια σχετική εισήγηση κατά τη διάρκεια της θητείας μου ως Division B Director ομίλων Ρητορικής σε Ελλάδα, Κύπρο και Βουλγαρία του Παγκόσμιου Οργανισμού Ρητορικής και Ηγεσίας Toastmasters International, την οποία μπορείτε να παρακολουθήσετε σ’ αυτόν τον σύνδεσμο: https://www.youtube.com/watch?v=m-gDgaAcgME. Επέλεξα το κοινό αυτό, διότι τα μέλη του, ως μέλη ενός παγκόσμιου οργανισμού, εκπαιδεύονται στον δημόσιο προφορικό λόγο ενώπιον πολυεθνικού κοινού και οι αρχές της εκπαίδευσης αυτής είναι ίδιες με τις αρχές που διδάσκει η Ακαδημία Ευρωπαϊκού Δικαίου για την αγόρευση ενώπιον του ΔΕΕ.
  • 2. Γράφω το παρόν άρθρο, ύστερα από παράκληση του Αλέξανδρου Μαντζούτσου, την διαρκή προσφορά του οποίου στο Δικηγορικό Σώμα στηρίζω και με αυτές τις γνώσεις. Ο Αλέξανδρος Μαντζούτσος απευθύνθηκε σε μένα, επειδή έχω τρία χρυσά κύπελλα σε διεθνείς αγώνες ρητορικής του παγκόσμιου οργανισμού εκπαίδευσης στη ρητορική και την ηγεσία, Toastmasters International, και επειδή ως Division Director σε ομίλους ρητορικής στην Ελλάδα, Κύπρο και Βουλγαρία το έτος 2020-2021 και στην Ελβετία το τρέχον έτος, έχω εμπειρία ομιλίας σε πολυποεθνικό ακροατήριο, όπως αυτό του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Κατά τη διάρκεια του σεμιναρίου στην Ακαδημία, τον Σεπτέμβριο του 2020, κάτι απροσδόκητο προσέλκυσε την προσοχή μου, μια φράση στο υλικό που μας διαμοιράστηκε, η οποία κατά λέξη έλεγε τα εξής: «Ομιλητές Υψηλού Επιπέδου». Κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης, συνειδητοποίησα ότι:

Όλοι οι κανόνες σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο απευθυνόμαστε στους Δικαστές ενώπιον του Δικαστηρίου είναι οι ίδιοι σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο απευθυνόμαστε ενώπιον ενός πολυεθνικού κοινού. Οι κανόνες αυτοί διδάσκονται στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα ρητορικής των Toastmasters International και συγκεκριμένα:

σε συνέδρια,
σε μηνιαία περιοδικά,
και σε προηγμένα εγχειρίδια.

Έτσι, τα στοιχεία προφορικού λόγου στα οποία οφείλουμε να εστιάσουμε την προσοχή μας κατά την προφορική διαδικασία ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, αλλά και ενώπιον ενός πολυεθνικού ακροατηρίου είναι τα εξής:

  • 1. Το πρώτο στοιχείο βασίζεται στην περίφημη προτροπή προς κάθε δημόσιο ομιλητή: “Γνώρισε το κοινό σου“. Όσον αφορά το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, υπάρχουν πολλές προκλήσεις για τους δικηγόρους αναφορικά με το ακροατήριο-κοινό, εις το οποίο θα απευθυνθούν. Το κυριότερο από αυτά είναι ότι οι δικηγόροι και οι δικαστές δεν είναι μόνοι σε αυτό το ακροατήριο. Πρέπει επίσης να ληφθούν υπ ‘οψιν οι διερμηνείς που μεσολαβούν μεταξύ δικηγόρων και δικαστών. Κατά την προφορική διαδικασία ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, υπάρχει ταυτόχρονη διερμηνεία.

Μια άλλη πρόκληση είναι ότι οι δικαστές μπορεί να έχουν διαφορετικό νομικό υπόβαθρο από εμάς τους Δικηγόρους.

Μια εντυπωσιακή φράση που μας δίδαξε η Ακαδημία Ευρωπαϊκού Δικαίου σχετικά με το κοινό μας, ήταν αυτή η απλή υπόμνηση: «Και οι δικαστές είναι άνθρωποι. Κάντε την ομιλία σας, όσο το δυνατόν πιο ενδιαφέρουσα!»

  • 2. Το δεύτερο στοιχείο προσοχής, είναι η κατάστρωση αποτελεσματικής δομής της προφορικής διαδικασίας. Λόγω του συγκεκριμένου ακροατηρίου συγκείμενου από Δικαστές με διαφορετικό νομικό υπόβαθρο και από διερμηνείς, η προτροπή της Ακαδημίας Ευρωπαϊκού Δικαίου, προκειμένου να είμαστε αποτελεσματικοί ως Δικηγόροι, ήταν: «μπείτε γρήγορα στο θέμα και κάντε το απλό».
  • 3. Το τρίτο στοιχείο προσοχής είναι η γλώσσα. Σε αυτό το πολυεθνικό περιβάλλον πρέπει να ασχοληθούμε με διαφορετικά νομικά υπόβαθρα, διαφορετικές γλώσσες και ταυτόχρονη διερμηνεία. Έτσι, προκειμένου να αξιοποιούμε έναν κοινό κώδικα κατανόησης, θα πρέπει να χρησιμοποιούμε σαφείς και απλές λέξεις, απλή γλώσσα χωρίς ορολογία, χωρίς χρήση καθαρεύουσας ή πολύπλοκης νομικής γλώσσας (στα αγγλικά ο όρος λέγεται legalese, στα ελληνικά θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε πως είναι η καθαρεύουσα στον νομικό λόγο), να αποφεύγουμε γραμματικά πολύπλοκες και μεγάλες προτάσεις και να μιλάμε αργά.

Η γλώσσα του σώματος είναι επίσης πολύ σημαντική: θα πρέπει να διατηρούμε βλεμματική επαφή με τους Δικαστές και να έχουμε ήρεμη κίνηση σώματος.

  • 4. Τέλος, η διαχείριση του χρόνου είναι το 4ο στοιχείο της προσοχής μας. Ο προσφεύγων και ο καθ’ ου η προσφυγή έχουν 15′ για να αναπτύξουν την επιχειρηματολογία τους. Μετά από τις κύριες αγορεύσεις, υπάρχει χρόνος για τους δικαστές να υποβάλουν ερωτήσεις και χρόνος για τους δικηγόρους να τις απαντήσουν και τελος 2-5’ για τις τελικές αγορεύσεις.

Από τα ως άνω προκύπτει ότι τα είδη λόγου που εκφωνούνται ενώπιον του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τους Δικηγόρους είναι προετοιμασμένος λόγος και αυθόρμητος λόγος.

Είχα την τιμή να επιβεβαιώσω στη πράξη το θεωρητικό πλαίσιο που έθεσε η Ακαδημία Ευρωπαϊκού Δικαίου στην ακροαματική διαδικασία, την οποία παρακολούθησα στο Γενικό Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στο Λουξεμβούργο: η προσφεύγουσα πολυεθνική εταιρείας PUMA κατά του Γραφείου Διανοητικής Ιδιοκτησίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Εν κατακλείδι, είναι τιμή μου να πω ότι χάρη στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα Toastmasters ήμουν εξοικειωμένη με τους κανόνες που μας δίδαξε η Ακαδημία Ευρωπαϊκού Δικαίου για το πώς να εκπροσωπούμε τους εντολείς μας ενώπιον του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επίσης, τιμή να έχω γίνει δεκτή ως εκπαιδευόμενη στην Ακαδημία Ευρωπαϊκού Δικαίου. Πάνω απ’ όλα, τιμή μου να γράφω το παρόν άρθρο συνοψίζοντας ότι οι κανόνες οι οποίοι ισχύουν για τον τρόπο που απευθυνόμαστε σε κοινό σε πολυεθνικό επαγγελματικό περιβάλλον είναι οι ίδιοι και στην Ακαδημία Ευρωπαϊκού Δικαίου όσο και στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα ρητορικής των Toastmasters International.

Ναταλία Λιαροπούλου
Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, Υποψήφια Σύμβουλος ΔΣΑ